8 Mart Dünya Kadınlar Günü Ne Zaman? Kadınlar Günü Tarihi ve Kökeni

Dünya Kadınlar Günü, her yıl 8 Mart’ta dünyanın büyük bir kesimi tarafından kutlanan uluslararası bir özel gündür. Bu özel gün, dünyanın birçok ülkesinde kadınların eşitlik, adalet ve kadın hakları için mücadelesini hatırlatmak ve farkındalık yaratmak için kutlanır.

Aynı zamanda Dünya Kadınlar Günü, kadınların ekonomik, sosyal ve politik haklarını savunmak ve kadına şiddetin sona erdirilmesi için mücadele amaçlarını da taşır. 8 Mart aynı zamanda kadınların tarihinin ve feminizm hareketinin önemli bir imgesi olarak da öne çıkar.

Bugünlerde kadınların çoğunun rahat bir şekilde kutlayabildiği Dünya Kadınlar Günü’nün, bugünkü halini alması için, kadınlar tarafından tarihte zorlu bir mücadele verilmiştir. Ayrıca bazı yerlerde bu mücadelenin hala devam ettiğini de söyleyebiliriz.

Kadınlar Günü'nün Tarihçesi ve Başlangıcı

Dünya Emekçi Kadınlar Günü olarak da bilinen günün 8 Mart olarak belirlenmesine neden olan olay konusunda farklı iddialar mevcuttur. 8 mart dünya kadınlar günü hikayesi ile ilgili iddialardan ilkinin temelleri, 19. yüzyılın ortlarında Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşanan bir greve dayanır.

1857 yılında ABD’nin New York kentinde bir tekstil fabrikasında çalışan kadın işçiler, çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve daha iyi ücret istemi ile grev yaptı. Ancak polisin greve müdahale etmesi sonucu olaylar trajikleşmeye başladı. 

Grevi bastırmak için fabrikaya kitlenen işçiler, kısa bir süre sonra fabrikada çıkan yangından kaçmaya çalıştı. Ancak polis tarafından fabrika çıkışına kurulan barikat, canlarını kurtarmak isteyen işçiler arasında kargaşaya ve paniğe yol açtı.

Bu olayların sonucunda çoğu kadın 120 işçi hayatını kaybetti. Daha sonra işçilerin cenazelerine 10 binlerce kişi katıldı ve olay toplumsal bir harekete dönüştü. Bu yangının çıktığı tarih 8 Mart’tı.

Diğer bir iddia ise, 1917 yılında Rus çarlığının yıkılması ile sonuçlanan Şubat Devrimi'nin 8 Mart günü düzenlenen kadın grevleri ve yürüyüşü ile başlamış olmasına işaret eder. Ancak Kadınlar Günü’nün kitlelerce kutlanması bu tarihten çok daha önce başlar.

8 Mart'ın Kadınlar Günü Olarak Seçilmesinin Nedenleri

1910 yılında Danimarka’nın Kopenhag şehrinde düzenlenen Uluslararası Sosyalist Kadınlar Konferansı’nda konuşan Clara Zetkin, 1857 yılında yaşanan olaylarda yaşamını yitiren işçilerin adına 8 Mart'ın, Dünya Kadınlar Günü olarak anılmasını önerdi. Ardından 1921 yılında Moskova’da düzenlenen 3. Uluslararası Kadınlar Konferansında ilk anma gerçekleşti. 

Ancak Birleşmiş Milletler'in resmi internet sitesinde Kadınlar Günü ile ilgili sayfada 8 Mart gününün seçiminin nedeni olarak, Rus Çarlığı'nın yıkılmasını sağlayan Şubat devriminin başlangıcı olarak görülen olaylar kabul edilmiştir.

Öte yandan, 8 Mart neden Dünya Kadınlar Günü sorusunun bir diğer yanıtı, Birinci ve İkinci Dünya Savaşı yılları arasında ve sonrasında sosyalizmin yayılmasından çekinen bazı ülkeler, Dünya Kadınlar Günü’nün anılmasını yasakladı. Ancak 1960'lı yılların sonlarında Amerika Birleşik Devletleri'nde kutlamalar yavaş yavaş daha geniş kitlelerce benimsendi ve 8 Mart’a özel dünya kadınlar günü etkinlikleri düzenlenmeye başlandı.

Bu gelişmelerden sonra konu, o dönem Batı Bloğu olarak anılan ülkelerde de kadınlar arasında popüler olmaya başladı. 8 Mart'ın kitlelerce benimsenmesinin sağlamış olduğu farkındalık Birleşmiş Milletler'e kadar uzandı. 1977 yılında BM Genel Kurulu, 8 Mart gününün Dünya Kadınlar Günü olarak tanıdı

Türkiye'de 8 Mart Tarihi

8 Mart Dünya Kadınlar Günü, Türkiye'de ilk kez 1921 yılında kutlandı. Küçük bir grup ile yapılan kutlamalar Rahime Selimova ve Cemile Nuşirvanova isimli iki kız kardeşin gösterdiği girişimler sonucunda gerçekleşti. Ancak bu tarihten 1975 yılına kadar kutlamalara izin verilmedi. 

Birleşmiş Milletler’in 1975 yılında, 1975 ile 1985 yılları arasını “Kadın 10 Yılı” olarak adlandırmasından sonra aynı yıl Türkiye’de Kadın Yılı Kongresi yapıldı. Bu kongrenin yapılmasından sonra 8 Mart’a olan olumsuz tepkiler azaldı. Yine aynı yıl İlerici Kadınlar Derneği’nin faaliyetleriyle birlikte 8 Mart Türkiye’de yeniden kutlanmaya başlandı.

Ancak 12 Eylül 1980 Darbesi'nden sonra yönetime el koyan askerî cunta yönetimi, 4 yıl boyunca 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde hiçbir etkinlik veya kutlama yapılmasına izin vermedi.

1984 yılından sonra Dünya Kadınlar Günü, çeşitli kadın örgütleri ve bireysel olarak kutlanmaya ve anılmaya tekrar başlandı. Bu tarihten itibaren farklı gruplar tarafından da benimsenmeye başlanan günün etki alanı genişlemeye devam etti. Sonrasında gün, devlet dairelerinde ve özel kurumlarda kutlanmaya başlandı. Ayrıca bazı şirketler kurumsal sosyal sorumluluk adı altında bu güne özel, reklam ve pazarlama faaliyetleri oluşturma kararı aldı.

2003 yılında 8 Mart etkinlikleri kapsamında yer alan ve Taksim'de yapılan Feminist Gece Yürüyüşü, takip eden yıllarda başka şehirlerde de düzenlenmeye başladı.

Ancak 2014 yılında İstiklal Caddesi ve Taksim Meydanı çevresine güvenlik gerekçeleriyle yürüyüş ve miting yapma yasağı getirildi. Bu olaydan sonra gece yürüyüşleri birkaç yıl daha yapılmaya devam etse de, 2019 yılında İstiklal Caddesi'nde yürüyüş yapmak isteyen binlerce kadının yürüyüş yapması engellendi.

Türkiye’de bu günün kutlanmasına ilham olan kadınların günümüze kadar uzattığı bayrağı bugün birçok farklı alanda başarı gösteren kadınlar taşıyor. Bu kadınlar, hemcinslerine ilham olmanın yanı sıra daha güzel ve eşit bir dünya yaratmak adına bilgi ve deneyimlerini paylaşarak mücadelelerine devam ediyorlar. Bu kadınların bir kısmına Speaker Agency’nin İlham Veren Kadın Konuşmacılar başlığı altından ulaşabilirsiniz.

Günümüzde 8 Mart'ın Önemi ve Kutlamaları

Dünya Kadınlar Günü tüm dünyada kadınların erkeklerle eşit haklara sahip olması, aile içi şiddeti ortadan kaldırılması, kız çocuklarına daha iyi imkanlar sağlanması ve kadınların temel haklarının korunması gibi başlıkları vardır. Ancak Türkiye’de olduğu gibi dünyada da 8 Mart, ülkeden ülkeye hem anılma şekli hem de tarihi açısından farklılıklar gösterir.

Dünyada 8 Mart; Bulgaristan ve Romanya gibi bazı ülkelerde çocukların annelerine ve anneannelerine küçük hediyeler de verdiği Anneler Günü'nün karşılığı olarak da görülmektedir. 

Öte yandan Çekoslovak Sosyalist Cumhuriyeti döneminde her yıl büyük kutlamalarla anılan 8 Mart, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra genellikle eski rejimin en önemli sembollerinden biri olarak kabul edildiği için bir belirsizliğe düştü. Çek Cumhuriyeti döneminde ise 2004 yılında yürürlüğe giren yasayla tekrar resmi olarak önemli günler statüsü kazandı.

İtalya’da Dünya Kadınlar Günü, erkeklerin kadınlara sarı mimozalar vermesiyle kutlanır. Bu, 1946 yılında Dünya Kadınlar Günü’nün sembolü olarak mimozayı seçen politikacı Teresa Mattei'den kaynaklandı. Mattei, Dünya Kadınlar Günü’nün Fransız sembolleri olan menekşe ve zambakların, İtalya'nın yoksul ve kırsal bölgelerinde kullanılamayacak kadar az ve pahalı olduğunu düşündü. Bu nedenle mimozayı önerdi.

Dünyanın çoğu yerinde olduğu gibi, Amerika Birleşik Devletleri’nde de 8 Mart’ta kutlamalar yapılır. Ancak insan hakları aktivisti Beata Pozniak, 90’lı yılların ortasında Los Angeles Belediye Başkanı ve Kaliforniya Valisi ile birlikte, 8 Mart’ın ulusal bir tatil olması ve resmi olarak tanınmasını önermek üzere ABD Kongre üyelerine bi lobi çalışması yaptı. 

Şubat 1994'te Beata Pozniak'ın önerisi, o yılın 8 Mart'ını Dünya Kadınlar Günü olarak resmen tanımak amacıyla 79 yardımcı sponsorla birlikte Temsilci Maxine Waters tarafından tanıtıldı. Bu yasa tasarısı için Kongre'nin iki kanadından da oy alınamadı.

Pakistan'da ilk Aurat Yürüyüşleri, Dünya Kadınlar Günü'nde Pakistan'daki #MeToo hareketine paralel olarak kadın kolektifleri tarafından başlatıldı.

İlk yürüyüş 8 Mart 2018'de Karaçi'de yapıldı. Aurat Yürüyüşü artık Pakistan'ın Lahor, Haydarabad, Sukkur, Faysalabad, Multan, Quetta, Karaçi, İslamabad ve Peşaver gibi şehirlerinde Dünya Kadınlar Günü'nü kutlamak için yıllık sosyo-politik bir gösteri olarak görülüyor. Bu da kadınlar günü nasıl ortaya çıkmıştır sorusunun yanıtlarından biri olma özelliği taşıyor.

Ayrıca Uruguay, İspanya, İtalya, Fransa ve Cezayir de dahil olmak üzere birçok ülkede, Dünya Kadınlar Günü'ne atıfta bulunularak 8 Mart'ın adı verilen meydanlara veya diğer kamusal alanlara sahiptir.