Enflasyonun Nedenleri ve Türleri Nelerdir?

Temel olarak enflasyon mal ve hizmetlerin fiyat düzeyinin yükselmesinden dolayı bireylerin satın alma gücünün düşmesi anlamına gelir.

Sadece belirli ürün ve hizmetlerdeki yükseliş, yüksek enflasyonun göstergesi değildir. Ancak tüm mal ve hizmetlerde toplu bir fiyat artışı gözlemlenebiliyorsa enflasyondan bahsedilebilir. Ayrıca bu artışın tek seferlik olmasını da enflasyon olarak nitelendirmek doğru olmaz. Fiyatlarda sürekli gözlemlenen bir artış olması gerekir.

Küresel piyasalara bağlı olarak enflasyonun düşmesi ise alım gücünün yükselmesini ifade etmez. Enflasyonun düşmesi, mal ve hizmetlerin daha az artması ve alım gücünün daha azalması anlamına gelir. 

Nasıl Hesaplanır?

Eminim ki çoğumuz gerek ekonomi gerekse haber programlarında enflasyonun yüzdelerle hesaplandığını görmüşüzdür. Peki bu sayılar ve yüzdeler tam olarak neyi ifade ediyor? Enflasyondaki yüzdelik artışlar fiyatlara nasıl yansıyor? Gelin bunu bir örnekle daha anlaşılır hale getirelim.

Örneğin aylık enflasyonun yüzde 10 olduğunu varsayalım. Bu oran, önceki ay 100 TL’ye alınan 1 kilogram etin fiyatının bir sonraki ay 110 liraya yükseldiğini gösterir.

Enflasyon Çeşitleri

Ülkelerin ekonomik yapıları ve güçleri birbirinden çok farklıdır. Bu nedenle yaşanan enflasyon farklı şiddetlerde ve farklı yapılarda gözlemlenebilir. Enflasyon çeşitleri, enflasyonun şiddeti ve nedenlerine göre 2 farklı türde sınıflandırılabilir. Bunlardan; Ilımlı enflasyon, yüksek enflasyon ve hiperenflasyon enflasyonun şiddetini tanımlarken, talep enflasyonu, yapısal enflasyon ve maliyet enflasyonu yapısal nedenleri tanımlar.

• Ilımlı Enflasyon

Ilımlı enflasyon, enflasyon türleri arasında en zararsızı olarak görülür. Bu enflasyon türünde fiyatlarda çok yoğun bir yükselme gözlemlenmez. Ancak daha şiddetli enflasyon türlerine geçiş kolay olabilir.

• Yüksek Enflasyon

Yüksek enflasyon, ılımlı enflasyonun aksine fiyatlarda yoğun bir yükselme gözlemlenen enflasyon türüdür. Yüksek enflasyona maruz kalan ekonomilerde paranın alım gücü hızla düşer ve düşmeye devam eder. Ülkelerin para birimi de hızlı bir şekilde değerini yitirir.

• Hiperenflasyon

Şiddete göre ayrılan enflasyonlar arasında en yüksek fiyat artışını ifade eden enflasyon türüdür. Bu tarz enflasyon yaşanan ülkelerin para birimleri çok hızlı bir şekilde değer kaybeder ve fiyatlarda aşırı artışlar gözlemlenir. Hatta ülke farklı bir para birimine geçmek durumunda bile kalabilir.

• Talep Enflasyonu

Ekonomik bir sistemde talebin arzı aşmasından dolayı oluşan enflasyon türüdür. Belli bir ürüne normalden çok daha fazla talep olması ve arzın bunu karşılayamaması bu tür enflasyonun temel sebebidir.

Örneğin; 10 kişinin günde 10 ekmek tükettiği bir yerde günde 8 ekmek üretimi yapıldığında ekmeğin fiyatının artması, talep enflasyonuna bir örnektir.

• Maliyet Enflasyonu

Maliyet enflasyonunun bir diğer adı da arz enflasyonudur. Üretilen ürünlerdeki hammaddenin fiyatının artması ya da üretim maliyetinin yükselmesi maliyet enflasyonunun temel sebebidir.

• Yapısal Enflasyon

Yapısal enflasyon, ülkede bir ürüne artan talebin üretimle karşılayama halini tanımlar. Nüfus artışı veya göçlerle artan tüketim talebinin üretimin çok üstünde olması yapısal enflasyonun nedenleri arasında gösterilebilir.

Artan Enflasyon Etkileri

Enflasyon yaşanan ülkelerde etkilerden bahsetmemek elbette olmaz. Alım gücündeki düşüş hem yapısal hem de bireylerin davranışlarında yoğun değişimlere yol açabilir. İsterseniz maddeler halinde bu etkileri sıralayalım.

• Sistemdeki bireylerin satın alma güçlerindeki düşüş ve kullanılan para birimindeki değer kaybı, sosyal anlamda çok büyük huzursuzluklara sebep olur. Enflasyondan en çok etkilenen grup sabit maaşla çalışan işçi ve memurlardan oluşur. Çünkü maaş artışlarını yüksek enflasyon oranına göre yapmak oldukça zordur.
• Enflasyon olan ülkede kendi para biriminden borçlu olan kişiler ise karlı çıkarlar. Paranın değeri düştüğü için borçları çok daha rahat şekilde ödenir.
• Tasarruf etme eğilimde azalma gözlemlenir. Enflasyon oranındaki artış devam ettikçe, bireyler birikimlerini mal veya gayrimenkullerle değerlendirmek ister. Bu da piyasadaki ürünlerin talebini artırır. Talep arttığında artan enflasyona da bağlı olarak ürünlerdeki fiyat artışları da hızlı bir şekilde gözlemlenebilir.
• Gelir dağılımındaki adaletsizlik artar.

Hazır Olun!

Enflasyon ve ekonomik krizin bulunduğu ülkelerde finansal yatırımlar oldukça riskli olabilir. Bu nedenle kendinizi güncel tutmanız ve işin uzmanlarından bu gibi kriz ortamlarında nasıl hareket etmeniz gerektiğini öğrenmeniz son derece kritik olabilir.

Türkiye’nin en iyi ekonomi yorumcuları olan Prof. Dr. Özgür Demirtaş, Prof. Dr. Emre Alkin, Gizem Öztok Altınsaç, Ahmet Kasım Han, Murat Sağman ve Uğur Gürses’in analizlerini inceleyebilirsiniz. Ayrıca Speaker Agency aracılığıyla Finans & Ekonomi Konuşmacıları sayfasında yer alan uzman isimleri yüksek enflasyon, faiz artışları, dolar endeksi, resesyon endişeleri ve daha birçok konuda görüşlerini almak üzere kurumunuza konuşmacı olarak davet edebilir, dünya ve Türkiye’deki ekonomik gelişmeleri birinci ağızdan dinleyerek finansal piyasalardaki riskleri öngörebilirsiniz.